Edouard Manet’nin The Luncheon on the Grass resmi

Ressam : Edouard Manet (1832-1883)

Resim: The Luncheon on the Grass– Kırda Öğle Yemeği (1863)

Boyutu : 207 cm x 265 cm

Modern Sanat’ın başlangıcı sayılan bu resim, pek çok kaynakta kullanılan Fransızca ismiyle “Le déjeuner sur l’herbe”, Manet’nin sanat tarihindeki duruşunu mükemmel özetliyor. Manet, eski ustalara ait bir kompozisyonu seçerek geçmişe olan saygısını sunuyor öncelikle. Geçmişe ait kompozisyonda günlük hayattan insanları resme taşıması, kontrastı, renk seçimleri, tekniğindeki kimi zaman detaylı, kimi zaman gevşek özgür fırça izleri…

Marcantonio Raimondi, The Judgement of Paris

Kompozisyonun ilhamı Manet’nin Louvre’da gördüğü Titian’ın The Pastoral Concert resmi ve Raphael’in kaybolan The Judgement of Paris kompoziyonundan etkilenerek Marcantonio Raimondi’nin yaptığı gravürdü. Manet’nin The Judgement of Paris’deki su perisi ve deniz tanrılarına ait sağ alttaki kompozisyonu, karakterlerinin oturma düzeni için bire bir kopyaladığını görebiliyoruz.

The Pastoral Concert resminin eskiden Giorgione’ye ait olabileceği düşünülüyordu, Louvre araştırmaları sonucunda resmin Titian’ın gençlik yıllarından olduğunu açıkladı. Güncel olmayan kaynaklar hala resmin Giorgione veya Titian’a ait olabileceğini söyler.

Manet, uzaktan resmi bir Rönesans kompozisyonu olarak algıladığından emin olmak istiyor sanki. Resimdeki çıplaklık sorun değil, nasıl olsa ortalama sanat izleyicisinin gözleri tanrıçaları, su perilerini çıplak görmeye alışık. Yaklaşıyorlar, resimdeki erkeklerin kıyafetleri, aksesuarları baya 19.yy’dan. Bu resim Paris burjuvasının bir gününü anlatıyor olmasın sakın! O da ne, öndeki çıplak kadın bir tanrıça tasviri değil, su perisi falan hiç değil, çimlerde oturmuş yemek yiyen gerçek şahsiyetlerden biri. Kıyafetli erkeklerin yanında çıplak şekilde oturmuş bir kadın, ancak bir fahişe olabilir. Üstelik o kadar utanması yok ki, gözlerini dikmiş izleyiciye bakıyor. Tam bir rezalet!

Manet, resminin Rönesans tasvirlerini andırması için, özellikle büyük kanvas seçti. Resimdeki ışık stüdyo ışığını andırıyor, doğada gördüğümüz gölgeler bu resimde yok. Arka planda derinlik de bir tuhaf, hatta suda yıkanan kızın olması gerekenden daha büyük olduğunu düşünebiliriz. Resimdeki 5. karakter sol önde duran eşyalar gibi geliyor bana hep. Bir natürmort gibi tasvir ettiği eşyalar içinde, çıplak kadının çıkardığı kıyafetleri var, açık mavi elbisesini, mavi şalını, yine mavi kurdeleli şapkasını seçebiliyoruz. Bir sepet meyve, ekmek ve şarap şişesi yerine gümüş bir içki matarası. Bunlar hep Manet’nin kasıtlı olarak seçip resme ekledikleri.

Resimdeki çıplak kadın, Olympia’da da göreceğimiz 1860’lardaki favori modeli Victorine Meurent. Muhtemelen arkada suda yıkanırken poz veren de kendisi. Soldaki adam Hollandalı heykeltraş Ferdinand Leenhoff, Manet’nin eşi Suzanne’ın kardeşi. Sağdaki adam için ise Manet’nin her iki erkek kardeşinin de (Eugene ve Gustave) poz verdiği düşünülüyor.

Reddedilenler Salonu

Manet bu resmi Salon’a sunmuş fakat sakil bulunmuş, reddedilmiş. 1863 Salon’u, Akademi’nin yenilediği sert kurallar sebebiyle çok sayıda eseri reddetmiş, şikayetlerin sonu bitmemiş. Bunun üzerine İmparator III. Napolyon’un emri ile o yıl aynı binada bir de “Reddedilenler Salonu” (Salon des Refuses) açılmış. Kırda Öğle Yemeği resmi de bu Reddedilenler Salonu’nda “Banyo (le bain)” ismi ile sergilenmiş. Tahmin edebileceğiniz gibi sayısız hakarete maruz kalmış. İnsan psikolojisi işte, Reddedilenler Salonu’ndaki eserleri o yıl Salon’daki eserlerden daha fazla ilgi çekmiş. İnsanlar sırf dalga geçmek, beğenmediğini özgürce söyleyebilmek için (Akademi beğenmediyse, ben de beğenmedim demek kolay tabi) Reddedilenler Salonu’nu sıkış tıkış gezmişler.

1863’ün Reddedilenler Salonu’nda sergilenler bir diğer harika resim ise James McNeill Whistler’ın Symphony in White, No. 1: The White Girl resmiydi. Peki 1863’te bu resimler reddedilenler salonunda sergilenirken, Salon’da hangi resimler sergileniyordu, merak ettiniz mi? Ben merak edip araştırdım. 1863 Salon’unda sergilenenler arasından en çok beğendiklerimden üç tanesini aşağıda görebilirsiniz. Ben aşağıda birbirinden çok farklı ve her biri muhteşem 5 resim görüyorum.

The Luncheon on the Grass, 1863, Orsay Müzesi, Paris, Fransa

İkinci versiyon

Déjeuner sur l’herbe, 1863-1868, The Courtauld Institute of Art, Londra, İngiltere

Manet resmin ikinci ve daha küçük bir versiyonu yaptı. 1863-1868 arası yaptığı düşünülen bu 89,5 cm x 116,5 cm ölçüsündeki versiyon Londra’daki The Courtauld Institute of Art’ın koleksiyonunda. Daha az detay barındıran bu resmin de ayrı bir naifliği var.

Manet’nin Kırda Öğle Yemeği resminden ilham alanlar

Modern Sanat’ın sembolü olan “Kırda Öğle Yemeği”, yüzlerce sanatçıya ve fotoğrafçıya ilham oldu. En önemli bulduklarımdan kısaca bahsetmek istiyorum.

Picasso, Manet’den yaklaşık 100 yıl sonra, 1959-1961 yılları arasında “Kırda Öğle Yemeği”nin onlarca versiyonunu çalıştı. Manet’nin İspanyol temasına ve Velazquez, Goya gibi İspanyol ustalara duyduğu aşırı ilgiyi düşününce; gelmiş geçmiş en büyük İspanyol ressamlardan biri olan Picasso’nun da 100 yıl sonra kafayı Manet’nin resmine takmış olması beni müthiş mutlu ediyor.

Claude Monet, Le Déjeuner sur l’herbe, 1866, Orsay Müzesi, Paris, Fransa

Claude Monet, Manet’nin etkisiyle 1866’da aynı isimde bir resim yaptı. İngiliz grup Bow Wow Wow, 1981’deki albüm kapağında “Kırda Öğle Yemeği” sahnesini canlandırdı. Fotoğrafı Andy Earl çekmişti. Ama bir sorun vardı, kapakta çıplak poz veren, grubun o sırada 14 yaşında olan solisti Annabella Lwin’di. Reşit olmayan bir kızın çıplak fotoğrafın çekilmesi ve bunun albüm kapağında kullanılması skandala sebep oldu. Annabella’in annesi çıldırdı, kızı gruptan aldı. Ortalık sakinleşince Annabella gruba geri döndü.

Fotoğrafçı Mario Sorrenti, 1999’da Yves Saint Laurent için çektiği kampanyada sanat tarihinin en ünlü birkaç resmini canlandırdı. Ama “Kırda Öğle Yemeği”nin kampanyadaki yeri ayrıydı, sıradan bir canlandırma olmayacaktı. YSL, 1966’da kadınlar için smokin takımı sunduğunda, bir kadının smokin giymesi tıpkı Kırda Öğle Yemeği’nin Reddedilenler Salonu’nda gördüğünün benzeri bir tepkiyle karşılanmıştı; rezalet! Mario Sorrenti, Manet’nin resmindeki çıplak kadını, smokin giymiş Kate Moss ile değiştirdi, resimdeki kıyafetli 2 adamı ise tam tersi çıplak fotoğrafladı. Tam bir zeka ürünü. Christian Dior, 2013 Sonbahar kampanyası için bu fikri tekrarladı ama bu sıradan bir canlandırmaydı, Yves Saint Laurent’nin fikrinin yanında fazlasıyla sönüktü.

Heykeltraş Seward Johnson, “Beyond the Frame” serisinde pek çok resimden ilham aldı ve bire bir ölçülerdeki heykellerle, seçtiği resimlerdeki sahneyi canlandırdı. Seward Johnson, bunu insanların sevdiği resimlerin içinde yürüyebilmelerine, onlara dokunabilmelerine olanak vermek için yaptığını söylüyor.

Sevgiler, Oylum Yüksel

Okumanızı tavsiye edeceğimiz diğer Edouard Manet yazılarımız ;