Tanrıların tanrısı Zeus, sırma saçlı güzeler güzeli Leto’ya gönlünü kaptırır. Kocası Zeus’un bitmeyen çapkınlıklarından usanan tanrıça Hera için bu defa sorun daha büyüktür, çünkü Leto hamiledir. Hera yeryüzüne haber salar, Leto’nun doğum yapmasına izin vermeyecektir. Halk Hera’nın gazabından korkmuştur, Leto’yu kabul etmezler. Karnı burnunda Leto oradan oraya kaçarken en son Likya’ya sığınır. İkiz çocukları Apollon ve Artemis’i Patara’da doğurur. Leto, ikizlerini Hera’dan korumak için dağlara kaçar. Bir su kaynağında çocuklarını yıkamak ister ama Hera’dan korkan köylüler buna müsade etmezler, Leto da onları kurbağaya çevirir. Kurtların yol göstermesi ile Ksanthos Çayı’na (Eşen Çayı) ulaşır. Burada su içer ve çocuklarını yıkar. Tanrı Apollon ve Artemis’in yıkandığı Ksanthos Çayı böylece kutsanmış olur. Mitoloji, Letoon Kutsal Alanı’nda hayat bulur. Letoon’da su perilerine adanan su kaynağı, MÖ 8.yy’dan bu yana bu yerin bir tapınma yeri olmasına sebep olur. Letoon, tüm Likya’nın ortak sunağıdır, ortak tapınma merkezidir. Günümüzde Letoon’da yan yana sıralanmış Leto, Artemis ve Apollon Tapınakları’nı gezerken bir an için mitolojiden uzaklaşıp, tarihle başbaşa kaldığınızı düşünebilirsiniz. Ta ki sular altında kalmış portikoda yaşayan kurbağalardan gelen vırak vırak seslerini duyuncaya kadar…
Letoon Kutsal Alanı, Ksanthos ile birlikte 1988’den beri Unesco Dünya Miras Listesi’nde yer alıyor. Letoon ilk kez 1841’te İngiliz Hoskyn tarafından keşfedilmiş. İlk bilimsel kazı çalışmaları ise 1962’de başlamış. Letoon’daki kazılarla ortaya çıkan Apollon Tapınağı’nın zeminindeki mozaiğin orijinali ve MÖ. 338 yılına tarihlenen üç dilli yazıt (Likçe, Aramice ve Grekçe) Fethiye Müzesi’nde sergileniyor.
Leto Tapınağı’nın ilk kez MÖ 5.yy’da yapıldığı, bugün gördüğümüz İon düzenindeki 6×11 sütunlu yapının ise sonradan MÖ. 150 yılında eklendiği düşünülüyor. Hemen yanında daha küçük olan tapınak Artemis’e ait olan. Bugün üzerinde sadece kayalar görüyoruz. Bu kayaların antik dönemde de tapınım gördüğü düşünülüyor. Apollon Tapınağı’nın taban süslemesi olarak yapılan mozaikte 3 motif görüyoruz. Soldaki yay ve sadak Artemis’i, ortadaki güneş deseni Işık Ülkesi Likya’yı, sağdaki lir ise Apollon’u sembolize ediyor.
Letoon sonradan eklenen yapılarla genişlemiş. Dini oyunların ve törenlerin düzenlenmesi için yapılan Hellenistik tiyatro MÖ. 2.yy’ın ortalarına tarihleniyor. 36 oturma sıralı tiyatronun kuzeyde ve güneyde iki tüneli bulunuyor. Tapınakların batısında ortaya çıkartılan çeşme kalıntısı MS 2.yy’da İmparator Hadrian döneminde yapıldığı düşünülüyor. Hristiyanlığın yayılmasıyla birlikte maalesef Artemis ve Apollon tapınakları yıkılmış, bu tapınaklara ait blok taşlar kilise yapımında kullanılmış. Leto Tapınağı’nın bu dönemde yıkılmayıp, bir süre kilise için ek yapı olarak kullanıldığı düşünülüyor.
Tiyatronun kuzey tarafında gördüğümüz masklar solda, tiyatronun basamak altlarındaki aslan ayakları ortada, kabartmalı lahit sağda.
Eşen Çayı, Fethiye (Muğla) ve Kaş (Antalya) arasında doğal bir sınır oluşturuyor. Eşen’in batısında kalan Letoon günümüzde Fethiye’ye bağlı Kumluova Mahallesi’nde yer alıyor. Kutsal sularla beslenen toprağın bereketinden olsa gerek, Kumluova ve çevresi seralarla dolu.
Leto’nun ikizleri Apollon ve Artemis’i Yunanistan’ın Delos Adası’nda doğurduğu da anlatılan efsaneler arasındadır. Her ne kadar batılı tarihçiler 18.yy’dan kalan eksik bilgilerle hala Anadolu’ya ait tanrıları Yunan mitolojisi ile bağdaştırmayı tercih etse de, Prof.Dr. Fahri Işık’ın sorusu bizi gerçeğe bir adım daha yaklaştırıyor. Leto, Artemis ve Apollon isimlerinin kökeninin bile Luvice (Anadolu halkı Luvilerin dili) olduğu gerçeği ortaya çıkmışken, bu tanrılar nasıl Yunan olabilir?
Daha fazla fotoğraf Instagram sayfamızdaki Letoon hikaye albümünde sizi bekliyor.
Ziyaret Bilgileri
Müzekart’ınız varsa Letoon’a yıl boyu ücretsiz ve sınırsız giriş yapabilirsiniz. Müzekart’ı olmayanlar için giriş 15TL. Ziyaret saatleri 1 Nisan – 1 Ekim Yaz Dönemi 10:00 – 19:00, 1 Ekim – 1 Nisan Kış Dönemi 08:30-17:30 . Pandemi sebebiyle ziyaret saatlerinde değişiklik olabilir, güncel bilgi için muze.gov.tr adresini ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.
