Türkiye İş Bankası ve İş Sanat’ın Teos Antik Kenti’ne verdiği desteği yerinde görmek ve Teos’u bizzat kazı başkanı Prof. Dr. Musa Kadıoğlu’ndan dinlemek üzere, Türkiye İş Bankası’nın davetiyle İzmir’deydik.
Ionia Bölgesi’nin 12 kentinden biri olan antik liman kenti Teos, günümüzde İzmir’in yaklaşık 60 km güneybatısında, Seferihisar İlçesi’ne bağlı Sığacık Mahallesi’nde bulunuyor.
Teos Antik Kenti her gün 08:0 – 18:30 (kış saati 08:30-17:30) arası ziyarete açık.
Giriş ücreti 6 TL. Müze Kart ile ücretsiz.
Antik bir liman kenti olan Teos, Ionia Bölgesi’nin 12 kentinden biri. Prof. Dr. Musa Kadıoğlu, bizleri özellikle uyardı, ben her kent dediğimde, bugünün şehirlerini değil, devletlerini düşünün dedi. Teos da bir kent devletiydi.
Teos’ta yapılan araştırmalar gösteriyor ki, ilk yerleşimler MÖ 1000 yıllarına başlamış. Teos kentinin MÖ 6. yüzyıldaki ticari ilişkileri, Eski Mısır’a kadar takip edilebiliyor. Teos da diğer tüm Anadolu gibi MÖ 545 yılından sonra Pers komutanı Harpagos’un eline geçmiş. Birçok Teoslu MÖ 543 yılında kenti terk etmiş, Trakya Bölgesi’ndeki Abdera kentini ve MÖ 544 civarında Kırım Yarımadası’ndaki Phanagoria kentini kurmuşlar.
Bununla beraber zamanla birçok kolonist, Teos’a geri dönmüş. Kentin refah seviyesi o denli artmış ki MÖ 494 yılındaki Lade Deniz Savaşı’na Teoslular 17 gemiyle destek vermiş. Birinci Attika-Delos Deniz Birliği’ne üye olan kent, bu birliğe Erythrai (Ildırı) gibi yıllık altı talent vergi ödemiş.
I. Attalos Dönemi’nde (MÖ 241-197) Pergamon Krallığı’na bağlanan Teos, III. Attalos Dönemi’nde (MÖ 138-133) kralın topraklarını vasiyet yoluyla Roma’ya bırakmasıyla Roma egemenliği altına girmiş. MÖ 129 yılından itibaren Roma’nın Asia Eyaleti sınırları içerisinde yer alan kent genelinde ele geçen mimari yapıların çeşitliliği, Teos’un Roma İmparatorluk Dönemi’nde de önemini devam ettirdiğini gösteriyor.
Augustus Dönemi’nde darp edilen sikkelerin üzerinde imparatorun büstünün tapınak içerisinde gösterilmesi, kentte Augustus kültüne işaret ediyor. Bu dönemden sonra Roma ile iyi ilişkiler içerisinde bulunan kentin II. Valerianus Dönemi’ne kadar sikke yaptığı biliniyor. Geç Antik döneme ilişkin pek fazla somut veri bulunmasa da Teos’un, önemini kaybetmekle birlikte, varlığını Orta Çağ’a kadar küçük çapta devam ettirdiği düşünülüyor.
Teos’un güneyinde büyük, kuzeyinde de küçük olmak üzere iki limanı bulunuyormuş. Kentin, akropol ile güney limanı arasında gelişme gösterdiği saptanmış. Hellenistik Dönem kent suru, Teos çevresinde yaklaşık 4 km uzunluğunda takip edilebilmekte. Yerel kireçtaşı kesme bloklardan inşa edilen sur, yaklaşık 65 hektarlık bir alanı çevreliyor.
Hellenistik Dönem surunun çevrelediği alan içerisinde Akropol, Dionysos Tapınağı, Tiyatro, Bouleuterion (Meclis Binası), Agora, Agora Tapınağı ve büyük bir sarnıç yer alıyor. Buna karşın İmparatorluk Kült Tapınağı ve etrafını stoa’ların çevrelediği Forum ile her iki antik liman, Hellenistik Sur’un dışında kalıyor.
Dionysos Tapınağı
Dionysos Tapınağı, Teos’un araştırma tarihi boyunca en çok önem verilen yapısı olmuş. ilk araştırmalar, 1764-1765 yıllarında R. Chandler ve N. Revett’in tarafından yapılmış. Tapınaktaki ilk arkeolojik kazılar, 1862 yılında R. P. Pullan tarafından gerçekleştirilmiş ve tapınağın ilk planı yayınlanmış. Tapınaktaki araştırmalara uzun bir aradan sonra 1924 yılında Fransızlar tarafından devam edilmiş, tapınakla birlikte temenos alanına ilişkin yeni bilgiler elde edilmiştir. 1962-1967 yıllarında Yusuf Boysal ve Baki Öğün tarafından gerçekleştirilen kazılar, tapınak ve temenos alanında yürütülmüş; aynı zamanda tapınakta ilk defa restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiş.
Tapınak, Ion düzeninde, üç bölümlü̈ olarak inşa edilmiş. Tapınağı çevreleyen temenos duvarı trapez biçimli. Temenos’u dört bir taraftan dorik (kuzey ve güney) ve ionik (doğu ve batı) stoa’lar çevrelemekte. Dionysos Tapınağı, kısa kenarlarında 6, uzun kenarlarında 11 sütun bulunan peripteral bir tapınak. Günümüzde İş Bankası’nın sponsorluğunda yeniden ayağa kaldırılması için çalışmalar başladı.
Tapınak içerisinde ele geçen birçok mimari blok ve tapınağa ait figürlü friz blokları, stilistik olarak Hellenistik döneme tarihleniyor. Tapınağın doğusunda gün yüzüne çıkarılan ve Kutsal Alana ana girişi sağlayan kapının inşa yazıtı, İmparator Augustus Dönemi’ne tarihleniyor.
Dionysos Sanatçılar Birliği
Teos’ta, Dionysos kültünün kent ve çevresindeki önemi nedeniyle MÖ 3. yüzyılda şair, müzisyen, tiyatrocu ve şarkıcılardan oluşan Dionysos Sanatçılar Birliği kurulmuş. Bir süre sonra kentte huzursuzluk kaynağı olarak görülen bu topluluk önce Ephesos’a, ardından Myonnessos’a, son olarak da Lebedos’a gönderilmiş. Teos, bu yönüyle tarihte ilk kez Sanatçılar Birliği’nin kurulduğu kent olarak biliniyor. Şairler Anakreon, Antimakhos, Epikuros, Nausiphanes, Apellikon ve tarihçi Hekataios Teos’ta yaşamış antik çağın önemli filozof ve sanatçıları arasında.
Bouleterion (Meclis Binası)
Tiyatro
Teos aynı zamanda yaşayan bir park. Anıtsal nitelikli zeytin ağaçları, narlar, incirler eşliğinde geziyorsunuz antik kenti. Teos’ta 350den fazla bitki türü tespit edilmiş.
Teos Antik Kenti Güney Limanı
Daha fazla fotoğraf, Instagram‘daki “Teos” hikaye albümümüzde sizi bekliyor.
