Ressam : Jacopo da Pontormo (1494-1557)
Resim : Portrait of a Halberdier – Baltacının Portresi (1529-30)
Nerede : J. Paul Getty Museum, Los Angeles, ABD
Boyutu : 95,3 cm x 73 cm
İtalyan ressam Pontormo, Rönesans sanatının belirlenmiş kurallarına karşı duran, kendine has uslüp anlamına gelen “maniyerizm” akımını temsil edenlerdendir. Üslupçuluk olarak çevirebileceğimiz maniyerizm (mannerism) akımı, Yüksek Rönesans’ın kusursuz tasvirleri yerine daha duygusal ve alışılmışın dışında imgeler arayışındaydı. Maniyerist ressamlar insan anatomisini olduğundan farklı yansıtıyordu; gerçek olamayacak kadar uzun boyunlar, uzun gövdeler vardı. Kompozisyonlarında genellikle tuhaf pozlar, garip bir perspektif ya da yapay ışıklar bulunuyordu. Benim için muhteşem güzellikle olan iki maniyerist resim var; biri Pontormo’nun bu portresi, diğeri Parmigianino’nun Uzun Boyunlu Meryem’i.
Pontormo’nun soyadı, doğduğu küçük kasaba Pontorme’den geliyordu. Küçük yaşta Floransa’ya geldi, usta ressamların yanında çıraklık yaparak kendini geliştirdi. Leonardo da Vinci de ustalarından birisiydi. Medici ailesinin desteği altında Floransa’da resimler yaptı, kiliselerde freskolar, salonların duvarlarına resimler yaptı. Pontormo, 62 yaşında Floransa’da vefat etti.
Roma’ya yaptığı bir gezide, Michelangelo’nun yaptıklarını görüp, etkilenmişti. Floransa’da yaptığı dini temalı resimler, pek çoklarına göre Floransa sanatı için paha biçilmez eserlerdir. Daha önce Leonardo veya Michelangelo’nun resimlerini, çıplak gözle görmemiş biri için, şaheser olarak tanımlanabilir. Ancak bana göre, Pontormo’nun din temalı resimleri, ne Leonardo’nun büyüleyici ışığına ne de Michelangelo’nun hareketliliğine yaklaşamaz; onların yanında bir taslak, bitmemiş resim hissiyatı veriyordu. Pontormo zaten şaheserini 35 yaşında yapmıştı.
“Baltacının Portresi” resmi, Pontormo’nun bambaşka bir yeteneğini ortaya koydu. O döneme göre hiç de alışıldık olmayacak bir şekilde, dini veya ilahi bir karekter yerine, bir delikanlının portresini yapmıştı. Genç adamın, izleyenin gözünün içine bakan, kendinden emin, neredeyse kibirli ama aynı zamanda kırılgan bakışı inanılmaz bir dokunaklı görünüyor. Genç adam artık elinde tuttuğu baltasıyla bir yetişkin olmuştur, onun gururunu yaşıyordur sanki. Anatomisindeki farklılık da maniyerizmin mükemmel bir örneği. Resimdeki şahsiyetin kimliği hala tartışılan konulardan biri. Vasari’nin notlarına göre, bu resimde balta tutan delikanlı, o sırada 14-15 yaşlarında olan asilzade Francesco Guardi.
Bu resim, 1989 yılında Los Angeles’daki Getty Müzesi tarafından 35,2 milyon dolara satın alınıp, 2002 yılına kadar (Peter Paul Rubens, Massacre of the Innocents 76,6 milyon dolar), dünyada satın alınan en pahalı “old master” resmi ünvanını taşıdı. 2017’ye kadar 19.yy ve 20.yy resimlerinin 300 milyon dolara kadar satılabildiğine şahit olmuştuk ama 2017’deki Salvador Mundi’nin (Leonardo da Vinci) 450 milyon dolarlık satışı tüm zamanlar, tüm dönemler arasında kolay kolay geçilemeyecek birinciliğe yerleşti.
Günde 1 Resim, 78. gün, 13 Mayıs 2011
Sevgiler, Oylum Yüksel